De grootste truc aller tijden een familiegeschiedenis

"Holman is een van ’s lands betere schrijvers. Hij heeft iets te melden, hij weet de stof zó te structureren dat de thema’s er nooit duimendik bovenop liggen, hij weet dat literatuur (net als goochelen) vooral suggestie is, hij onthoudt zich van krullendraaierij en hij schrijft mooie zinnen. Twee uur met een roman van Holman – ofwel een retourtje Amsterdam – Den Haag met de gebruikelijke vertraging – zijn twee goed bestede uren.

Wat is het om op te groeien met ouders die een oorlogsverleden meedragen? De hoofdpersoon van het boek, Jopie Ising, heeft als kind de oorlog meegemaakt in hetzelfde Jappenkamp als zijn moeder, terwijl zijn vader (net als Holmans eigen vader) heeft gewerkt aan de Birmaspoorweg. Als het gezin na de oorlog weer wordt verenigd, is Ising Senior een vreemde geworden voor de anderen, en de roman gaat over de moeizame liefde tussen de zoon en de vader, een mislukte goochelaar die niet in staat blijkt met zijn zoon te communiceren en die na de dood van echtgenote helemaal verdwijnt.

Of toch niet? De zoon krijgt filmpjes toegestuurd, die hem aanwijzingen geven over wat zijn vader aan het doen is. Of de vader stuurt een raar rijmend briefje zonder leestekens, waarin hij zegt van zijn fouten te moeten leren. De zoon vraagt zich af waarom het epistel zo vreemd is, en hij weet het antwoord:

Hij verborg zijn schaamte in de punten en komma’s die er niet waren. De brief zweefde nu van vaagheid tussen ons in; ernstige mededelingen in kreupelrijm; de wanhoop om de angst zich bloot te geven was duidelijk, vandaar de krampachtige toon.

Communicatie door niet te communiceren. Maar geladen stiltes zijn niet alleen erg. Ik was getroffen door een observatie van de zoon over het huwelijk van zijn ouders:

De oorlog had een onzichtbaar verbond tussen hen beiden gesmeed; het had ze van elkaar verwijderd, maar het had ze ook tot elkaar veroordeeld doordat beiden iets hadden meegemaakt waarvoor ze nooit de juiste woorden zouden vinden.

Zó had ik nog nooit gekeken naar het onvermogen van de overlevenden om te communiceren. Het verraste me.

Het boek bevat meer verrassingen. Als oudheidkundige kon ik niet anders dan grinniken om wat Jopie Isings ontdekt over de Papyrus Westcar, en er zijn wat aardige beschouwingen over wat een illusie eigenlijk is. Maar in laatste instantie is De grootste truc aller tijden vooral een boek over de liefde – een emotie die, net als het leed van de overlevenden, niet in woorden valt te vatten. "

http://mainzerbeobachter.wordpress.com/2013/02/19/de-grootste-truc-aller-tijden/

Theodor Holman beschrijft op een prachtige manier het wankele evenwicht tussen onbegrip en liefde van kinderen voor hun ouders en vice versa. De relatie tussen vader en zoon is één van aantrekken en afstoten, van wel willen maar niet weten hoe. Hun onvermogen om samen te leven en met elkaar te communiceren wordt pijnlijk treffend in de scherpe dialogen die zowel doen schaterlachen als slikken. Cynisme en ontroering wisselen elkaar razendsnel af. Als lezer wordt je meegetrokken in de meest bizarre scènes, je ziet de tovertrucs van de vader voor je en voelt het verdriet en de bitterheid van de zoon wanneer zijn vader de overleden moeder ‘terug tovert’. Het resultaat is een bevreemdende leeservaring waarin illusie en realiteit niet meer van elkaar te onderscheiden zijn. Mooi.